قرآن درباره فصل تولد دوباره زمین چه می گوید؟
قرآن به صراحت نامی از بهار نیاورده اما ده‌ها آیه قرآن به بهار و برکات و جلوه‌ها و آثار آن اشاره‌هایی بدیع و روح بخش دارند. آیاتی که از ابرها، باران، آب‌ها، گیاهان، درختان، میوه‌ها و... دیگر نشانه‌های طبیعی سخن می‌گوید، همه در وصف بهار است. شهید مطهری بر این عقیده است که در قرآن 115 بار و بلکه بیشتر به این موضوع اشاره شده است، برای یک هدف بزرگ، یک درس، یک تعلیم و آموختن یک حکمت.
همزمان با فرارسیدن سال نو و بهار طبیعت بر آن شدیم تا آیاتی را که به نوعی به جهان طبیعت اشاره دارد را برایتان بیاوریم:
سوره مبارکه «بقره» آیات 163 و 164
«وَاِلَهُکُمْ اِلَهٌ وَ حِدٌ لَا اِلَهَ اِلاَّ هُوَ الرَّحْمنُ الْرَّحِیمُ»؛ و معبود شما خدایی یگانه است، جز او معبودی نیست، بخشنده مهربان است.
«اِنَّ فِی خَلْقِ الْسَّمَوَ تِ وَالْاَرْضِ وَاخْتِلَفِ اللَّیْلِ وَالنَّهَارِ وَ الْفُلْکِ الّتِی تَجْرِی فِی الْبَحْرِ بِمَا یَنْفَعُ الْنَّاسَ وَمَآ اَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ الْسَّمآءِ مِنْ مَّآءٍ فَاَحْیَا بِهِ الْاَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَبَثَّ فِیهَا مِنْ کُلِّ دَآبَّهٍ وَتَصْرِیفِ الْرِّیَحِ وَالْسَّحَابِ الْمُسَخَّرِ بَیْنَ الْسَّمَآءِ وَ الْاَرْضِ لَاَیَتٍ لِّقَوْمٍ یَعْقِلُونَ»؛ همانا در آفرینش آسمانها و زمین و در پی یکدیگر آمدن شب و روز و کشتیهایی که برای سودرسانی به مردم در دریا در حرکتند و آبی که خداوند از آسمان نازل کرده و با آن زمین مرده را زنده نموده و انواع جنبندگان را در آن گسترده و (همچنین) در تغییر مسیر بادها و ابرهایی که میان آسمان و زمین معلّقند، برای مردمی که میاندیشند، نشانههایی گویاست.
نکته‌ها
هماهنگی میان عناصر طبیعت و اجزای هستی و قوانین حاکم بر آنها، همه نشان دهنده حاکمیّت و قدرت و اراده خدای یگانه است. آفرینش آسمانها و توسعه دائمی آنها که دست انسان تاکنون فقط به قسمتی از اولین آسمان رسیده، و استحکام و طبقات هفت‌گانه و نظام حاکم و تناسبات و ارتباطات میان هریک و بیستون بودن و حفاظت آنها و حرکات ستارگان در مدارهای خود و فاصله هریک از آنها، همه نشانه‌های قدرت خداوند یکتای حکیم است.
بیشتر بخوانید:با دیدن این تصاویر بهار را حس کنید
سعدی می‌گوید:
آفرینش، همه تدبیر خداوند دل است
دل ندارد، که ندارد به خداوند اقرار
کوه و دریا و درختان، همه در تسبیحند
نه همه مستمعی، فهم کند این اسرار
عقل، حیران شود از خوشه زرین عنب
فهم، عاجز شود از حبّه یاقوت انار
پاک و بیعیب، خدایی که به تقدیر عزیز
ماه و خورشید، مسخّر کند و لیل و نهار
کلمه «ریاح» جمع «ریح» به معنای باد است، ولی در قرآن هر جا کلمه «ریح» آمده همراه قهر و عذاب است، مانند: «ریح صرصر» ولی هرجا کلمه «ریاح» آمده است، همراه باران و لطف الهی است. در حدیث میخوانیم: هرگاه بادی میوزید پیامبر صلی الله علیه وآله میفرمود: «الّلهم اجعلها ریاحاً و لا تجعلها ریحاً» خداوندا! این باد را ریاحِ رحمت قرار ده، نه ریحِ عذاب.
پیام‌ها
1- شناخت طبیعت، یکی از راه‌های خداشناسی است که شناخت او، قدرت، حکمت و یکتایی او را در بر دارد. «الهکم اله واحد... فی خلق السموات... لایات»
2- خداوند، نظیر و شبیه ندارد و مرکب از اجزا نیست. «اله واحد»
3- هم طبیعت و هم صنعتِ دست ساختِ انسان، از اوست. «خلق السموات و الارض... والفلک»
4- هر موجودی در جهان هستی، آیهای از آیات کتاب خداوند در طبیعت است. «لایات»
برگ درختانِ سبز، در نظر هوشیار
هر ورقش دفتری است، معرفت کردگار
5- تنها خردمندان از نگاه در هستی، درس خداشناسی میگیرند. «ان فی خلق السموات... لایات لقوم یعقلون»
سوره مبارکه «جاثیه» آیات 4 و 5
«وَفِی خَلْقِکُمْ وَمَا یَبُثُّ مِن دَآبَّهٍ آیَاتٌ لِّقَوْمٍ یُوقِنُونَ»؛ و در آفرینش شما و آنچه از جنبدهها که (در هستی) پراکنده نموده، برای اهل یقین، نشانههایی (از قدرت الهی) است.
«وَاخْتِلاَفِ الَّیْلِ وَالنَّهَارِ وَمَآ اَنزَلَ اللَّهُ مِنَ السَّمَآءِ مِن رِّزْقٍ فَاَحْیَا بِهِ الْاَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَتَصْرِیفِ الرِّیَاحِ آیَاتٌ لِّقَوْمٍ یَعْقِلُونَ»؛ و شب و روز که در پی یکدیگرند و آنچه از روزی که خداوند از آسمان فرو فرستاده و زمین را به واسطه آن بعد از پژمردگیاش سبز و زنده نموده است و گردش بادها، برای کسانی که تعقّل کنند نشانههایی از قدرت الهی است.
نکته‌ها
آیات 3 تا 5 که نشانه‌های آفرینش را مطرح میکند، در پایان هر کدام از آیات، یک دسته مورد خطاب قرار گرفتهاند؛ یک بار اهل ایمان، یک بار اهل یقین و بار دیگر اهل تعقّل، شاید بدان جهت که راه ایمان از راه عقل جدا نیست و هردو انسان را به یقین میرساند. البتّه در آفرینش انسان و جنبندگان مسئله دقیقتر و گستردهتر است و دقّت و تامل در آن سبب یقین میشود.
تنظیم گردش زمین و پی در پی آمدن شب و روز یکی دیگر از نشانه‌های قدرت و حکمت الهی است، اگر این گردش نبود یا کند و یا تند بود زندگی فلج میشد، لذا زمانی اهمیّت این نعمتها روشنتر میشود که از انسان گرفته شود.
باد و باران و شب و روز، نقش مهمی در حیات موجودات زمینی دارند که در یک آیه در کنار هم مطرح شدهاند.
آفرینش یک مسئله است و اداره کردن و روزی دادن مسئله دیگر، روزی هر آفریدهای از ابتدای آفرینش تنظیم شده است. خداوند، کتاب را برای زنده شدن دلها و باران را برای زنده شدن گِلها نازل کرده است. مراد از اختلاف شب و روز یا پیدا شدن یکی خلف دیگری است و یا تفاوت ساعات شب و روز است که گاهی روز بلند و شب کوتاه و گاهی بر عکس است.
در باد سه نعمت مهم وجود دارد: جا به جا کردن ابرها، تلقیح گیاهان و تصفیه هوا.
در تمام قرآن، هرگاه سخن از آفرینش شب و روز است، نام شب مقدّم است. «الیل والنهار»
پیام‌ها
1- همه هستی کتاب شناخت خداوند است. آسمان، انسان و جانوران، همه ما را به یک هدف میرساند. «و فی خلقکم و مایبثّ من دابّه»
2- یکی از نعمتهای الهی پراکنده بودن جنبندههاست که در غیر این صورت زندگی انسان فلج میشد. «یبثّ من دابّه»
3- آفرینش آسمانها و زمین یک طرف، آفرینش تمام جنبندهها یک طرف و آفرینش انسان نیز یک طرف. «خلقکم و ما یبث» (نام انسان قبل از سایر جنبدهها و به صورت جداگانه برده شده که نشانه اهمیّت است)
4- مطالعه در نظام هستی راه رسیدن به یقین است. «لقوم یوقنون»
5 - آسمان، منشا رزق بشر است. «من السماء من رزق»
6- زمین، مرگ و حیات دارد و همواره (با پائیز و بهار) تکرار میشود. «فاحیا به الارض بعد موتها»
7- حرکت بادها، امری تصادفی نیست، بلکه بر اساس برنامه الهی است. «تصریف الریاح»
8 - کتاب هستی، پر است از آیات گوناگون، که درک آن نیاز به تفکّر و اندیشه دارد. «آیات لقوم یعقلون»
سوره مبارکه «فاطر» آیه 9
و خداوند است که بادها را فرستاد تا ابر را برانگیزاند، پس آن را به سوی سرزمینی مرده راندیم، و به وسیله آن زمین را بعد از مردنش زنده نمودیم. رستاخیز نیز چنین است.
نکته‌ها
چنانکه با اراده خداوند، حرکت ابر و باد و ریزش باران، زمین مرده را زنده کرده و گیاهان سر ازخاک بر میآورند، با ارادهای دیگر و وقوع زلزلهای عظیم، مردگان از خاک بر میخیزند و زنده میشوند.
این بهار نو ز بعد برگ ریز/ هست برهان بر وجود رستخیز
سروش
نظر شما :