دکتر علمایی: فرصت مطالعاتی یکی از فرصت های ارزشمند برای بالا بردن سطح علمی استادان است.

در سیاست‌گذاری آموزش عالی، فرصت مطالعاتی می‌تواند به عنوان یک راهبرد مهم توسعه حرفه‌ای اعضاء هیأت‌علمی و ارتقاء کیفیت دانشگاه‌ها مد نظر قرار گیرد. از جمله اهدافی که سیاستگذاران حوزه آموزش عالی کشور در فرصت های مطالعاتی دنبال می کنند عبارتند از: کمک به افزایش شناخت اعضای هیات علمی از فضای کار، تولید و صنعت، توسعه همکاری های پژوهشی و انتقال و ترویج یافته های جدید دانش و فناوری.
در همین راستا دکتر علیرضا علمایی عضو هیات علمی گروه فیزیک دانشگاه جهرم، با ارائه طرحی پژوهشی به پژوهشگاه دانش های بنیادی IPM (پژوهشکده ذرات و شتاب گرها) دوره فرصت مطالعاتی خود را در این پژوهشگاه گذراند. به همین بهانه گفتگویی کوتاه با ایشان انجام دادیم که توجه شما را به آن جلب می کنم.

لطفا ابتدا بفرمائید که چه فعالیت هایی را در این دوره انجام داده اید؟
در این دوره فرصت مطالعاتی من به مطالعه و محاسبه ی رئوس برهمکنش قوی در باریون های دو سنگین با انواع مزون های سبک که در فهم فیزیک ورای مدل استاندارد که در آزمایش های شتاب دهنده های ذرات نقش به سزایی دارد، پرداختم؛ که این مهمترین بخش کار بود. ولی در کنار این کار پژوهشی فعالیت های دیگری از جمله ارتباط با پژوهشگران شاخه ی آزمایشگاهی (experimental) پژوهشکده ذارت، همکاری در تشکیل گروه پدیده شناسی برهمکنش قوی در دانشکده فیزیک دانشگاه تهران، تشکیل گروه مطالعاتی ذرات و میدان ها با دانشجویان پسادکترای دانشکده فیزیک دانشگاه تهران و تدریس دروس پیشرفته نظریه میدان های کوانتومی بخشی از فعالیت هایی بود که در این فرصت مطالعاتی انجام گرفت. 

این دوره فرصت مطالعاتی چه دستاورد علمی و پژوهشی برای شما داشت؟
در زمینه ی مطالعات بر روی برهمکنش های قوی باریون های چند سنگین، کار با تعریف یک پروژه ی جامع و بلند مدت آغاز شد. این پروژه به بررسی دقیق رئوس برهمکنش قوی بین باریون های دو سنگین با اسپین 1/2 و 3/2 (و در ادامه سه سنگین) با انواع مزون های برداری و شبه نرده ای سبک می پردازد. نتایج به دست آمده در این زمینه تا کنون در قالب سه مقاله منتشر شده که دو مقاله در مجله معتبر European Physical Journal C  و مقاله سوم هم در مجله معتبر Chinese Physics C  به چاپ رسیده است. مقاله چهارم هم در حال طی مراحل داوری جهت چاپ است.
در ادامه همکاری ها، مطالعات خود را بر روی بایون های سه سنگین ادامه میدهم چرا که نقش مهمی در آزمایش های آینده در نسل جدید شتابدهنده های ذرات بنیادی دارد. 

آیا به همکاری خود با این پژوهشکده ادامه می دهید؟
با توجه به برنامه تحقیقاتی که تدوین کردم حتما این همکاری را ادامه خواهم داد. یکی از برنامه هایی که دنبال خواهم کرد، مطالعه روی خواص هادرون های چند کوارکی و عجیب و تحلیل ویژگی های ماده تاریک بوسیله ی انواع مدل های هادرونی، که مقدمات مطالعاتی آنها در حال انجام است و پژوهش در این دو زمینه در چند سال آینده ادامه خواهد داشت که نتایج پژوهشی هر دو موضوع، در شتابدهنده های ذرات بنیادی از آزمایش های مهم و تعیین کننده خواهند بود. دوم اینکه همزمان و در همین راستا، همکاری با شتابدهنده ذرات PANDA در آلمان آغاز شده که شامل تحقیقات بر روی برهمکنش های الکترومغناطیسی برخی هادرون ها و تحلیل داده های حاصل از آژمایش های این شتابدهنده است که به تازگی شروع شده و در ابتدای راه است.

این فرصت مطالعاتی چه تجاربی را برای شما به ارمغان آورد؟
اول از همه تجربه کار با گروه های علمی در سطوح بالا که باعث آشنایی با محققین تراز اول و رشد روحیه کار گروهی می شود. دوم تعمیق مفاهیم و همچنین آشنایی با موضوعات روز در حوزه تخصصی خودم بود. مهم تر از همه مطرح شدن نام دانشگاه جهرم در بین دانشگاه ها و گروه های علمی تراز اول کشور بود که باعث افزایش اعتبار و شناخته شدن هرچه بیشتر دانشگاه مان می شود.

لطفا به زبان ساده کاربرد این پژوهش را تشریح کنید؟
پژوهشی که من در این دوره انجام دادم حد فاصل پژوهش های نظری و آزمایشگاهی بود که در اصطلاح به آن پدیده شناسی می گویند. کار ما مدل سازی های نظری برای فهم بهتر داده های حاصل از آزمایش های ذرات بنیادی و یا پیش بینی هایی است که بعدا در شتابدهنده های ذرات قابل مشاهده باشد. از این طریق ما می توانیم به فهم بهتر و عمیق تری از قوانین بنیادی طبیعت برسیم. این درجه از فهم بنیادین از قوانین طبیعت، با افزایش شناخت ما از جهان و قوانین حاکم بر آن، گشاینده مسیری جدید در انواع فناوری ها خواهد بود که بسیار از آن ها ممکن است هنوز در تصورات ما هم نگنجد. به همین دلیل است که کشورهای پیشرفته سرمایه گذاری های طولانی مدت و هنگفتی بر روی تحقیقات بنیادی می کنند. همزمان، تلاش برای ساخت ادوات لازم مورد نیاز آزمایش های دقیق جهت یافتن نتایج پیش بینی شده، خود منجر به پیشرفت در فناوری خواهد شد که ساخت شتابدهنده ذرات سرن، که پژوهشگاه دانشهای بنیادی (IPM) به نمایندگی در ایران در آن سهیم بوده و هست،  یکی از مهم ترین این مثال هاست.

توصیه شما برای دیگر استادان در زمینه استفاده از فرصت های مطالعاتی چیست؟
خوشبختانه برای استادان جوان و پرتوان دانشگاه ما امکان چنین فرصت های مطالعاتی فراهم آمده و توصیه می کنم استادان از این فرصت نهایت استفاده داشته باشند. چراکه این مقدمه ای برای کارهای مشترک با گروه های تحقیقاتی در دیگر دانشگاه ها خواهد بود که هم برای بالا بردن سطح علمی اساتید و هم معرفی و رشد جایگاه دانشگاه جهرم موثر است. نکته مهمی که در این زمینه به ذهن من می رسد این است که هرچه دانشگاه ها، موسسات پژوهشی و گروه های تحقیقاتی که برای انجام فرصت مطالعاتی انتخاب می کنند معتبرتر، فعال تر و به روزتر باشند، در پیشرفت، افزایش بازدهی و  آینده علمی اساتید بیشترین تاثیر را دارد.