برگزاری نشست ادبی جایگاه خیام در میان مردم ایران و ترکیه

به گزارش روابط عمومی و امور بین الملل؛ به مناسبت بزرگداشت عمر خیام نیشابوری، شاعر و ریاضی‌دان برجسته جهان، به همت کانون شعر و ادب و با همکاری انجمن علمی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه جهرم، یک نشست ادبی بین‌المللی به صورت برخط برگزار شد.
در این نشست ادبی، پروفسور علی گوزل‌یوز مدیر گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه استانبول که مؤلف کتاب‌هایی به زبان ترکی در حوزه خیام‌شناسی است، درباره‌ی «جایگاه خیام در فرهنگ مردم ایران و ترکیه» سخن گفت. همچنین تولای تورکن، کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی و ترکی دانشگاه استانبول و کارآفرین اهل کشور ترکیه نیز یکی از سخنرانان این نشست ادبی بود.
تولای تورکن کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی و ترکی دانشگاه استانبول در این نشست ادبی گفت: جایگاه خیام به طور عمده در فرهنگ مردم ترکیه در دوره کلاسیک و معاصر قابل بررسی است.
وی افزود: در دوره معاصر جوانان ترکیه نیز خیام را می‌شناسند و ترجمه‌های بسیاری از اشعار و زندگی خیام به زبان ترکی انجام شده است و من نیز افتخار می‌کنم که می‌توانم به فارسی حرف بزنم و ایران و ادبیات ایران را بسیار دوست دارم.
پروفسور علی گوزل‌یوز مدیر گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه استانبول نیز در این جلسه گفت: در ترکیه همه خیام را می‌شناسند و بیش از ۵۰ ترجمه از رباعیات خیام به زبان ترکی وجود دارد.
ایشان تصریح کردند: پیشینه خیام‌پژوهی در ترکیه به چند دوره تقابل تقسیم است: حکومت سلجوقیان آناتولی، دوره مغول، از دوره مغول تا دوره فاتح محمد، از فتح استانبول تا آخر دوره عثمانی و از تأسیس جمهوری نوین ترکیه تا روزگار ما.
این پژوهشگر اظهار داشت: در روزگار سلجوقیان آناتولی زبان فرانسه رسمی دربار زبان فارسی بوده بنابراین نیاز به ترجمه رباعیات خیام وجود نداشت و شاعران بسیاری در ترکیه با تاثیر از خیام رباعیات به زبان فارسی سروده اند.
 وی ابراز کرد: دوره عثمانی زبان رسمی زبان رسمی ترکیه عثمانی می‌شود و سه زبان فارسی عربی ترکی در مدارس استانی تا آغاز دوره جمهوری تدریس می‌شده است.
رئیس مرکز زبان فارسی استانبول گفت: بیشتر شاعران دوره عثمانی که رباعی سرودند از خیام تأثیر گرفتند، اما نخستین ترجمه‌های ترانه‌های خیام به زبان ترکی توسط محمد خان بوده است.
ایشان تصریح کرد: خیام‌پژوهی از سال ۱۸۸۰ آغاز شده است و اولین بار معلم فیضی افندی که برای تدریس زبان از تبریز به عثمانی آمده بود پژوهشی به زبان ترکی درباره افکار و زندگی خیام نوشت و چهل رباعی خیام به زبان ترکی ترجمه کرد.
دکتر علی گوزل‌یوز ادامه داد: مجتبائی‌زاده عصمت بیک نیز درباره خیام کتاب نوشته و به عنوان خیام‌پژوه در ترکیه شناخته می‌شود و منتخباتی از رباعیات خیام را در کتابش جای داده است. 
این استاد دانشگاه افزود: بعدها به تأثیر ترجمه نیکولاس که رباعیات خیام را از زبان فارسی به فرانسوی ترجمه کرده بود کسانی دیگر این کتاب را به ترکی ترجمه کردند.
وی ابراز کرد: عبدالجبار و رضا توفیق نیز کتابی درباره خیام نوشته‌اند و این را استاد محمد قمر از ترکیه عثمانی به ترکیه امروز ترجمه کرده است.
به گفته وی  بعد از این سه نفر احمد راسل خواجه‌باش که وی نیز معلم بوده است در اوایل تأسیس جمهوری ترکیه به همراه یکی از دانشجویانش رباعیات خیام را ترجمه می‌کند. بسیاری از ترجمه‌های دیگر تحت تأثیر ترجمه‌های اینان بوده‌اند.
 رئیس گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه استانبول گفت: همچنین ۱۰ کتاب درباره خیام از زبان فارسی به ترکی ترجمه شده و سایر تحقیقات  درباره خیام از زبان‌های غربی بوده است.
 پروفسور علی گوزل‌یوز درباره جایگاه  خیام در دوره معاصر ادبیات ترکیه نیز گفت: خیام در متون آکادمیک ترکی به صورت استقبال از اشعار خیام می‌توان دید، به عبارت دیگر از رباعیات خیام ترجمه های انجام شده و مقالاتی نیز درباره وجوه علمی خیام به زبان ترکی وجود دارد.
ایشان تأکید کرد: البته در کتابخانه های ترکیه تمام آثار خطی خیام موجود است و حتی دو اثر خطی ایام خطی خیام فقط در ترکیه وجود دارد به گمان به در زبان فارسی نیز چاپ شده است. 
وی تصریح کرد: خیام‌شناسی در ترکیه متاثر از غربی‌ها نیز بوده است و در نظر علما و اندیشمندان جنبه علمی خیام غلبه دارد.
این مترجم رباعیات خیام به زبان ترکی گفت: من حدود ۱۰ سال پیش درباره خیام مطالبی نوشته بودم و در کنار آن از ترجمه‌هایی که از رباعیات خیام بود، بهره بردم و سال گذشته نیز کتابی درباره زندگی و آثار خیام نوشتم که برای تحقیق درباره آن از صد کتاب که درباره خیام  زبان‌های فارسی و غربی بود استفاده کردم.
وی ادامه داد: همچنین رباعیات خیام به زبان‌های عربی روسی و آثار علمی خیام را بررسی کردم و برای آن فقط از زبان فارسی بیش از یکصد اثر از محققان بزرگ ایرانی چون کاظم برگ نیسی، علی دهباشی، علی دشتی، علی ذکاوتی قراگزلو، حسن دانش و محمدرضا قنبری و... درباره خیام استفاده کردم.
پروفسور علی گوزل‌یوز ادامه داد: همچنین درباره زندگی و افکار و ترجمه های خیام مطالبی را نوشتم که در این کتاب علاوه بر رباعیات اصلی خیام رباعیات نزدیک به خیام در مجموع حدود ۲۵۰ رباعی را جمع‌آوری و ترجمه کردم.
ایشان درباره جایگاه ادبیات کلاسیک فارسی در ادبیات ترکیه نیز گفت: ادبیات کلاسیک فارسی در ترکیه تاثیرگذار گسترده‌ای داشته است و ضرب‌المثل‌هایی از اشعار حافظ و سعدی در زبان عامیانه مردم ترکیه وجود دارد.
وی بیان کرد: در ادبیات ترکیه حافظ را به خوبی می شناسند قدیمی ترین نسخه جامعه حافظ در ترکیه است و اشعار حافظ مدت کوتاه پس از مرگش چندین بار ترجمه و شرح شده است و بسیاری از شاعران ترک از دوره عثمانی تا روزگار ما متاثر از حافظ هستند.
وی درباره شناسایی ادبیات کلاسیک فارسی در ترکیه تیز گفت: از زمانی که محمد قمر شروع به ترجمه آثار نوین کرد ترجمه آثار جدید به فارسی ترکی افزایش یافت و هم اکنون آثاری در حوزهای کودک نوجوان فلسفه و دینی افزایش یافته است.
این محقق ادبیات فارسی اضافه کرد: ما در اینجا هرسال بین پنج تا شش نشست ادبی درباره ادبیات ایران با همکاری کنسولگری و رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی  ایران برگزار می کنیم که با استقبال بسیار خوب در شهرهای مختلف ترکیه، ازمیر، استانبول و آنکارا نیز مواجه است.
علی گوزل‌یوز ابراز کرد: علاقه مردم ترکیه به ادبیات ایران بیشتر شده و البته در دوره عثمانی بسیار بیشتر بوده است. از دوران آغاز جمهوری مردم ترکیه به سمت غرب رفتند و ارتباط آنها با ایران و ادبیات فارسی کاسته شد، اما اخیرا این علاقه افزایش یافته است.
شایان ذکر است؛ ۲۸ اردیبهشت در تقویم جمهوری اسلامی ایران به نام بزرگداشت روز خیام نام نهاده شده است.