دکتر توکلی: استادانی در زمینه پژوهشی موفق اند که با تلاش و ارتباط با مجموعه های بیرونی به پژوهش می پردازند.

در سند چشم انداز بیست ساله، ایران کشوری با جایگاه اول علمی و فناوری در منطقه هدف گذاری شده است. پس ضرورت دارد براساس وضعیت جاری تولید علم در ایران، نوعی برنامه ریزی فعال و اقدامات آینده نگر در راستای جایگاه علمی ایران انجام شود. دانشگاه نیز به عنوان سازمان تولید کننده دانش، بار اصلی وظیفه تحقق و دستیابی به این اهداف مهم را بر عهده دارد. بنابراین نقش تحقیقات علمی به منزله ساز و کار مؤثر و تعیین کننده در توسعه ملی را نمی توان کم اهمیت تلقی کرد چرا که پژوهش، دانش را تولید می کند و کاربرد دانش در عمل، سبب توسعه می شود. حوزه امور پژوهشی مسئولیت این وظیفه مهم را در دانشگاه بر عهده دارد که به همین سبب با دکتر جواد توکلی مدیر امور پژوهشی به بررسی وضعیت پژوهشی دانشگاه جهرم پرداختیم. در ادامه توجه شما را به این گفتگو جلب می کنم:

- شما نقش تحقیق و پژوهش را در توسعه و پیشرفت جامعه چگونه ارزیابی می کنید؟
در واقع باید گفت که تفاوت کشورهای های توسعه یافته با کشور های جهان سوم در تحقیق و پژوهش است و به نوعی می توان گفت که حلقه مفقوده کشورهای جهان سوم، عدم تحقیق و پژوهش نسبت به مسائل و مشکلات است. در کشورهای پیشرفته برای انجام هر موردی ابتدا تحقیقات کامل و گسترده صورت می گیرد و بعد اجرا می شود ولی در کشور ما تقریبا این موضوع بر عکس عمل می شود. ابتدا مسائل اجرا می شود و بعد از اینکه با مشکل مواجه شدند به تحقیق و بررسی آن می پردازند.

- اولویت های اصلی حوزه پژوهشی دانشگاه جهرم چیست؟
ما دو اولویت را در این حوزه دنبال می کنیم: یکی از اصلی ترین اولویت هایی که ما در حوزه پژوهشی دنبال می کنیم، ایجاد و توسعه زیر ساخت های پژوهشی است؛ چراکه تمام امتیازاتی که به هر دانشگاهی داده می شود بر اساس مباحث پژوهشی آن و تعداد مقالات علمی پژوهشی است. این را باید گفت که متاسفانه در دانشگاه جهرم اعتبار تخصیص یافته برای حوزه پژوهشی کمتر از 2% است. متاسفانه رویکرد دانشگاه طی سالیان متمادی آموزش محور بوده ولی خوشبختانه طی دو سال اخیر با نگاه دکتر مینایی رئیس دانشگاه رویکرد پژوهش محوری نیز در دانشگاه ایجاد شده و با توسعه زیرساخت ها این مقوله در حال رشد می باشد.
دومین اولویت ما ارتباط هر چه بیشتر دانشگاه و اعضای هیات علمی با صنایع می باشد که امروزه بسیار نیازمند آن هستیم.

- پژوهش های انجام شده و یا در دست اقدام دانشگاه تا چه اندازه مبتنی بر نیازهای کشور هستند؟
هر کدام از اعضای هیات علمی می بایست در پی این باشند که با توجه به تخصص خود نیازهای کشور را شناسایی و بر اساس همان نیاز اقدام به کار پژوهشی کنند و ما نیز در حوزه پژوهشی آنها را همراهی می کنیم. البته این را باید گفت که تمامی پژوهش هایی که از سوی برخی از اعضای هیات علمی انجام می شود، در راستای برطرف کردن نیاز کشور می باشد.

- آیا این تحقیقات و پژوهش ها از بالقوه به بالفعل تبدیل می شوند؟
متاسفانه با توجه به نوع نگاه و ساختار اداری که در کشور ما وجود دارد، ابتدا شخص پژوهشگر می بایست تحقیقات خود را عملیاتی کند تا بعد از آن نهادهای حاکمیتی و مسئول به سراغش بیایند و از آن حمایت کنند. در واقع باید گفت که عدم اطمینانی که نسبت به کار پژوهشی از سوی مسئولین وجود دارد باعث شده تا بسیاری از آن پژوهش ها وارد مرحله اجرا نشود.

- ارزیابی شما از وضعیت پژوهشی استادان در دانشگاه جهرم چگونه است؟
اگرچه ما نسبت به گذشته رشد داشته ایم اما در واقع باید گفت هنوز به سطح ایده آل و مطلوب نرسیده ایم و به این نکته نیز باید اشاره کنم که همین مقدار کار تحقیقاتی و پژوهشی هم فقط از سوی برخی افراد صورت می گیرد و برخی دیگر از استادان گاهأ هیچگونه فعالیت پژوهشی ندارند. 

- اگر بخواهید وضعیت پژوهشی استادان دانشگاه جهرم را با دانشگاه های هم سطح مقایسه کنید، آن را چطور ارزیابی می کنید؟
اختلاف کمی بین دانشگاه ما و دیگر دانشگاه های هم سطح وجود دارد و ما کمی در این مقوله از آنها عقب تر هستیم. با توجه به اینکه دانشگاه جهرم دومین دانشگاه جامع استان فارس می باشد و از نظر تعداد هیات علمی و دانشجو در وضعیت بهتری نسبت به دانشگاه های هم سطح به سر می برد، ولی وضعیت پژوهشی استادان نسبت به استادان دانشگاه های هم سطح چندان مطلوب نیست و باید بگویم که در سال 98 متوسط مقالات ارائه شده در یکی از دانشگاه های همجوار 1/7 برابر دانشگاه ما بوده است.

- آیا برنامه مدونی برای افزایش کیفیت پژوهشی استادان در نظر گرفته اید؟
ما در ابتدا تصمیم گرفتیم که بستر لازم را برای انجام کار پژوهشی فراهم کنیم. زیر ساخت های مختلفی از جمله گرنت، افزایش مبلغ تشویقی به جهت ایجاد انگیزه بیشتر در استادان و در کنار این ها کار بزرگ دیگری که صورت پذیرفت خریداری تجهیزات آزمایشگاه ها به مبلغ 17 میلیارد ریال بود. همه این موارد در راستای بسترسازی و افزایش کیفیت پژوهشی استادان صورت پذیرفت.
در تاریخ 98/8/28 نامه ای از سوی وزارت علوم مبنی بر ارسال درخواست تجهیزات مورد نیاز آزمایشگاهی گروه های آموزشی به دانشگاه ارسال شد. با توجه به درجه اهمیت موضوع و جدی نگرفتن برخی گروه ها مجددا به تاریخ 98/9/30 نامه ای دیگر از سوی حوزه امور پژوهشی مبنی بر ارسال تجهیزات مورد نیاز آزمایشگاه به گروه های آموزشی ارسال شد. سپس برخی گروه ها لیست تجهیزات مورد نیاز خود را برای ما ارسال کردند و ما نیز برای وزارت علوم فرستادیم و در نتیجه بر مبنای همان لیست درخواست ها در سال 99،  مبلغ 17 میلیارد ریال برای خرید تجهیزات به دانشگاه جهرم اختصاص داده شد.
من امروز از برخی از دانشکده ها بسیار گله مند هستم که در این موضوع همکاری لازم را نداشتند و دانشگاه را از این فرصت بسیار ارزشمند محروم کردند. به عنوان مثال در یک دانشکده فقط یک نفر و در دانشکده ای دیگر حتی یک نفر هم و علی رغم همه تاکیدها آن را پیگیری نکرد که اگر بقیه گروه ها به این موضوع توجه بیشتری می کردند، چه بسا که ما در آن گروه های آموزشی می توانستیم از تجهیزات بیشتری برخوردار باشیم و کیفت آموزش و پژوهش خود را افزایش دهیم.

- آیا بستر لازم برای تحقیق و پژوهش فراهم است؟
اگر چه هنوز به حد بسیار ایده آل نرسیده ایم ولی امروزه امکانات مطلوبی در دانشگاه فراهم شده که می توان کارهای تحقیقاتی خوبی را ارائه داد. البته این نکته را نیز نباید فراموش کرد که استادانی در زمینه پژوهشی موفق هستند که با تلاش فراوان و ارتباط با مجموعه های بیرون از دانشگاه به پژوهش های خود می پردازند و صرفا منتظر تجهیزات درون دانشگاهی و یا دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد نمی شوند.

- چرا حداقل امتیاز مورد نیاز برای تبدیل وضعیت استادان اینقدر پائین است که یک استاد صرفا با ارائه دو مقاله علمی پژوهشی امتیاز این بند را کسب می کند؟
این دستورالعمل وزارت علوم در مورد دانشگاه های هم سطح ما است و دانشگاه ها در این مورد نقشی ندارند. اگرچه تدابیری در خصوص ترفیع پایه استادان در دانشگاه در نظر گرفته شده ولی من معتقدم که آن حداقل امتیاز نباید اینقدر پائین باشد که استاد را بی انگیزه و کم کار کند.

-  و در نهایت نتیجه این می شود که ما در سال های آینده یکسری استاد یار رسمی - قطعی داشته باشیم که دیگر انگیزه ای برای انجام کار پژوهشی نداشته باشند.
با صحبت شما کاملا موافقم. ولی این را باید گفت که اگر استادی خودش به دنبال کار پژوهشی باشد و بر اساس میل و علاقه کار کند این موضوع تاثیری بر فرایند پژوهشی او نخواهد داشت. چه بسا یک استاد تمام رسمی – قطعی، با انگیزه و شتاب فراوان آنچنان به امر پژوهش می پردازد و توجهی به دیگر مسائل ندارد که انگار در ابتدای راه قرار گرفته است.

- معیار شما برای انتخاب پژوهشگر برتر دانشگاه چیست؟
ما بر اساس طرح های خارج از دانشگاه، مقالات ISI، ISC، ثبت اختراع و چاپ کتاب که هر کدام از این ها بر اساس دستورالعملی تدوین شده و دارای امتیازاتی می باشد، پژوهشگر برتر دانشگاه را انتخاب می کنیم.

- در پایان اگر نکته خاصی مدنظرتان است بفرمایید.
در پایان ضمن تشکر از ریاست دانشگاه که پس از حضور ایشان تحولات خوبی در زمینه پژوهشی صورت گرفت، ولی این توقع را دارم که باز هم توجه بیشتری به حوزه پژوهشی شود و اعتبارات بسیار بیشتری به این حوزه تخصیص یابد. مثلا وقتی دانشگاه در سال گذشته چیزی کمتر 200 میلیون تومان در حوزه پژوهشی هزینه کرده پس نباید توقع بیشتری نیز داشته باشد. پژوهش اگر برای استاد یک سود داشته باشد ولی برای دانشگاه ده برابر منفعت دارد. پس باید به این حوزه توجه بیشتری کرد.
نکته بعدی که باید به آن اشاره کنم در مباحث تشویقی برای استادانی است که در امر پژوهش فعال تر هستند و دانشگاه باید بودجه بیشتری به این استادان اختصاص دهد، چراکه آن استاد در واقع جور آن استادی را که خیلی کم کار است را نیز به دوش می کشد.
و نکته پایانی تقاضای من از استادان است که هم افزایی بیشتری با هم داشته باشند. همکاری مشترک بین اعضای هیات علمی در یک کار پژوهشی باعث می شود تا آنها عملکرد بهتری از خود نشان دهند و رشد آنها دو چندان شود و هر چه این هم افزایی بین استادان بیشتر باشد، میزان رشد آنها نیز بیشتر خواهد شد.

- سپاس از وقتی که در اختیار ما قرار دادید.